david bowie - space oddity

دیوید رابرت جونز (انگلیسی: David Robert Jones؛ ۸ ژانویهٔ ۱۹۴۷ – ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۱۶) معروف به دیوید بویی (David Bowie)، خواننده-ترانه‌سرا و بازیگر انگلیسی بود. او از چهره‌های پیشتازِ صنعت موسیقی بود و به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین موسیقی‌دانان در قرن بیستم تلقی می‌شود. بویی در طول حرفه‌اش به ویژه بابت خلق آثار ابتکاری خود در طول دههٔ ۱۹۷۰ مورد تحسین منتقدان و موسیقی‌دانان قرار گرفت. حرفهٔ او با بازآفرینی و ارائهٔ بصری معروف است و موسیقی و مهارت او بر روی صحنه تأثیر چشم‌گیری در عرصهٔ موسیقی عامه‌پسند داشت.

بویی از کودکی به موسیقی علاقه‌مند شد. او در رشته‌های هنر، موسیقی و طراحی به تحصیل پرداخت و فعالیتش را در سال ۱۹۶۳ آغاز کرد. «شگفتی فضا» که در سال ۱۹۶۹ منتشر شد، نامش در میان پنج تک‌آهنگ برتر در جدول تک‌آهنگ‌های بریتانیا قرار گرفت. او پس از دوره‌ای تجربه و آزمایش‌گری، در سال ۱۹۷۲ در دوران گلم راک با خود دیگر پر زرق‌وبرق و دوجنسهٔ خود به‌نام زیگی استارداست ظهور کرد. این شخصیت با تک‌آهنگ موفق «استارمن» و آلبوم ظهور و سقوط زیگی استارداست و عنکبوت‌ها از مریخ معرفی و باعث محبوبیت گستردهٔ بویی شد. در سال ۱۹۷۵، سبک بویی به سمت آوایی تغییر یافت که آن را «روح پلاستیکی» توصیف می‌کرد. این تغییر در ابتدا باعث دلزده‌شدن بسیاری از طرفداران بریتانیایی‌اش شد اما در ایالات متحده با تک‌آهنگ شماره یک «شهرت» و آلبوم آمریکایی‌های جوان با موفقیتی برجسته همراه بود. در سال ۱۹۷۶، بویی در فیلم کالت مردی که به زمین سقوط کرد ایفای نقش کرد و آلبوم ایستگاه به ایستگاه را منتشر کرد. در سال ۱۹۷۷، او با آلبوم کم متأثر از الکترونیک، به حرفه‌اش بازگشت. این آلبوم نخستین اثر از سه همکاری با برایان اینو است که به «سه‌گانه برلین» معروف شد. پس از آن آلبوم‌های «قهرمانان» و (۱۹۷۷) مستأجر (۱۹۷۹) را منتشر کرد؛ نام هر یک از این آلبوم‌ها در میان پنج آلبوم برتر در زمینهٔ فروش جدول بریتانیا قرار گرفت و بازخوردهای مثبت و ماندگاری از سوی منتقدان داشتند.

پس از کسب موفقیت تجاری در اواخر دههٔ ۱۹۷۰، بویی در سال ۱۹۸۰ با انتشار تک‌آهنگ «خاکستر به خاکستر»، آلبومش هیولاهای ترسناک (و ابروحشتناک‌ها) و تک‌آهنگ «تحت فشار» — که همکاری با کوئین در سال ۱۹۸۱ بود — در صدر جدول‌های فروش بریتانیا قرار گرفت. او در سال ۱۹۸۳ با بیا برقصیم به بالاترین حد موفقیت تجاری خود رسید. قطعهٔ هم‌نام در صدر جدول فروش اکثر مناطق قرار گرفت. بویی در طول دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ به آزمایش و تجربهٔ سبک‌های موسیقایی مانند اینداستریال و جانگل پرداخت. او همچنین بازیگری را ادامه داد و در کریسمس مبارک، آقای لارنس (۱۹۸۳)، هزارتو (۱۹۸۶)، پونتیوس پیلاطس در آخرین وسوسه مسیح (۱۹۸۸) و نیکولا تسلا در پرستیژ (۲۰۰۶) نقش‌آفرینی کرد. او در سال ۲۰۰۴ اجرا در تور را متوقف کرد و آخرین اجرای زندهٔ او در یک مراسم خیریه در سال ۲۰۰۶ بود. در سال ۲۰۱۳، بویی پس از یک دهه وقفه با آلبوم روز بعد بازگشت. او از نظر موسیقایی تا زمان مرگش بر اثر سرطان کبد در خانه‌اش در شهر نیویورک فعالیت می‌کرد. بویی دو روز بعد از تولد ۶۹ سالگی‌اش و انتشار آخرین آلبومش، ستارهٔ سیاه (۲۰۱۶)، درگذشت.

فروش آثار بویی در طول دوران زندگی‌اش بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه در سراسر جهان تخمین زده شده و نامش در میان یکی از پرفروش‌ترین موسیقی‌دانان تاریخ ثبت شده‌است. در بریتانیا به او ۱۰ گواهی‌نامهٔ پلاتین، ۱۱ طلا و هشت نقره برای آلبوم‌هایش اعطا شده‌است. او ۱۱ آلبوم شماره یک در جدول این کشور به ثبت رسانده‌است. در ایالات متحده، او پنج گواهی‌نامهٔ پلاتین و نه طلا دریافت کرده‌است. نام بویی در سال ۱۹۹۶ به تالار مشاهیر راک اند رول راه یافت. رولینگ استون نیز نام او را در فهرست ۱۰۰ هنرمند برتر تاریخ قرار داده و پس از مرگش در سال ۲۰۱۶، از او به‌عنوان «بزرگ‌ترین ستاره راک» یاد کرد. بویی پرفروش‌ترین هنرمند وینیل در قرن بیست و یکم است.

«شگفتی فضا» (انگلیسی: Space Oddity) ترانه‌ای است که دیوید بویی، خواننده-ترانه‌سرای انگلستانی نوشته و ضبط کرده‌است. این ترانه اولین بار در ۱۱ ژوئیهٔ ۱۹۶۹ به عنوان تک‌آهنگ ۷-اینچی منتشر شد و بعداً قطعهٔ اول دومین آلبوم استودیویی‌اش به نام دیوید بویی شد. بعد از شکست تجاری اولین آلبوم بویی، مدیر برنامهٔ او فیلمی تبلیغاتی سفارش کرد تا بویی را به مخاطبان بیشتری معرفی کند. بویی برای این فیلم «شگفتی فضا» را نوشت که داستانی دربارهٔ فضانورد تخیلی به‌نام سرگرد تام است. عنوان و موضوع آن تا حدودی الهام‌گرفته از فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی (۱۹۶۸) و احساس ازخودبیگانگی بویی در آن مقطع از دوران کاری‌اش بود. از لحاظ موسیقایی، «شگفتی فضا» یکی از پیچیده‌ترین ترانه‌هایی بود که بویی در آن زمان نوشته بود و الهام‌گرفته از موسیقی بی جیز بود.

پیش‌نمایش «شگفتی فضا» در اوایل ۱۹۶۹ بود و نسخهٔ فیلم تبلیغاتی همان فوریه ضبط شد و این فیلم شامل یک کلیپ تبلیغاتی از این ترانه است. بعد از امضای قرارداد با مرکوری رکوردز، نسخهٔ جدید آلبوم در ژوئن ۱۹۶۹ در استودیو ترایدنت لندن ضبط شد. این قطعه قبل از آلبوم ضبط شد زیرا ناشر می‌خواست ترانه را قبل از فرود آپولو ۱۱ منتشر کند. بعد از اینکه تونی ویسکانتی از تهیه‌کنندگی ترانه خودداری کرد و آن را یک اثر نوظهور می‌دانست، تهیه‌کنندگی به گاس داجن واگذار شد و به دقت این روند را ترتیب داد. در مراحل ضبط، از ملوترون که توسط ریک ویکمن نواخته شده و استایلوفون استفاده شده‌است. این ترانه در دو فرمت مونو و استریو میکس شد و جلد گرامافون تک‌آهنگ شامل تصویری بود که در آن زمان برای تک آهنگ‌های رادیویی نادر بود.

این تکآهنگ قبل از فرود آپولو ۱۱ روی ماه منتشر شد و از سوی منتقدان موسیقی مورد تحسین قرار گرفت و بی‌بی‌سی از آن به عنوان موسیقی پس‌زمینه در طول پوشش خبری فرود استفاده کرد. با این حال این تکآهنگ در ابتدا در بریتانیا فروش ضعیفی داشت و در ایالات متحده توسط ایستگاه‌های رادیویی متوقف شد. این ترانه تا سپتامبر به رتبهٔ ۴۸ جدول بریتانیا رسید و بویی آن را در اوایل اکتبر در برنامه تلویزیونی بریتانیایی بهترین‌های پاپ اجرا کرد. این اجرا به «شگفتی فضا» کمک کرد تا به رتبه پنجم جدول صعود کند و برای سه سال دیگر به اولین و تنها موفقیت بویی در این جدول تبدیل شود. پس از موفقیت تجاری آلبوم زیگی استارداست (۱۹۷۲)، آرسی‌ای رکوردز ترانه را مجدداً به عنوان تک‌آهنگ در ایالات متحده منتشر کرد و در رتبه ۱۵ جدول این کشور قرار گرفت و اولین موفقیت بویی در ایالات متحده شد. آرسی‌ای بار دیگر این ترانه را در سال ۱۹۷۵ به عنوان بخشی از یک ماکسی تک‌آهنگ منتشر کرد که در نهایت اولین تک‌آهنگ رتبه یک بویی در بریتانیا شد. بویی در تک‌آهنگ «خاکستر به خاکستر» (۱۹۸۰) و «ستارهٔ سیاه» (۲۰۱۵) به سرگرد تام اشاره کرده‌است.

تعدادی از هنرمندان «شگفتی فضا» را بازخوانی کرده و دیگران ترانه‌هایی منتشر کرده‌اند که به شخصیت سرگرد تام اشاره می‌کند. بازخوانی کریس هدفیلد، فضانورد کانادایی، توجه گسترده رسانه‌ها را به خود جلب کرد؛ موزیک ویدئوی همراه آن که در ایستگاه فضایی بین‌المللی فیلم‌برداری شد، اولین موزیک ویدیوئی بود که در فضا ضبط شد. «شگفتی فضا» در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی مختلفی ظاهر شده و نقشی محوری در فیلم زندگی پنهان والتر میتی (۲۰۱۳) دارد. «شگفتی فضا» که در اوایل یک قطعهٔ نوظهور تلقی می‌شد، اکنون یکی از برترین ترانه‌های بویی محسوب می‌شود و یکی از محبوب‌ترین ترانه‌هایش باقی مانده‌است. نام این ترانه در فهرست‌های متعدد «برترین‌ها» از جمله «۵۰۰ ترانه‌ای که راک اند رول را شکل دادند» در تالار مشاهیر راک اند رول آمده‌است.